Η επαγγελματική εκπαίδευση είναι εδώ και χρόνια το προνομιακό πεδίο νεοφιλελεύθερου πειραματισμού. Από το μαύρο καλοκαίρι του 2013, οπότε οι συνάδελφοι και οι συναδέλφισσες μιας σειράς ειδικοτήτων, ανάμεσα σε αυτές και του φιλέτου-τομέα της υγείας έμαθαν από τα ΜΜΕ ότι μπαίνουν σε διαθεσιμότητα, τότε που η κυβέρνηση αποφάσισε να κάνει δώρο τον τομέα υγείας των ΕΠΑ.Λ και ΕΠΑ.Σ στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, μέχρι το τωρινό νομοθέτημα της Κεραμέως, που ολοκληρώνει τα σχέδια αντιδραστικής αναδιάρθρωσης και απαξίωσης του παιδαγωγικού χαρακτήρα της επαγγελματικής εκπαίδευσης. Μεσολάβησε η τετραετία της αριστεράς, οπότε οι συνάδελφοι και οι συναδέλφισσες της διαθεσιμότητας επανήλθαν στα σχολεία, χωρίς αποζημίωση για το ποσοστό του μισθού που τους έκλεψαν, αφού η νέα κυβέρνηση κεφαλαιοποίησε τους αγώνες τους χωρίς να βάζει το χέρι στην τσέπη. Τότε, το 2016, θεσμοθετήθηκε και η μαθητεία στα ΕΠΑ.Λ, που ήταν το πρώτο μαζικό εργαστήριο παραγωγής ελαστικά εργαζόμενων και αναλώσιμων μαθητών και μαθητριών με εξευτελιστικές αμοιβές, για τις ανάγκες της αγοράς. Σταθερά σε βάθος χρόνου οι κυβερνήσεις υποβαθμίζουν τη γενική παιδεία στα επαγγελματικά λύκεια, μειώνοντας τις ώρες διδασκαλίας, διακηρύσσοντας με αυτόν τον τρόπο ότι οι μαθητές και οι μαθήτριες των ΕΠΑ.Λ είναι περιττό και ανεπιθύμητο να έχουν σφαιρική καλλιέργεια και γνώσεις ευρύτερες του κλάδου και της ειδικότητάς τους. Αυτή, άλλωστε, είναι η επιδίωξη για το σύνολο του μαθητικού πληθυσμού, αφού κιόλας διακηρυγμένος στόχος όλων των κυβερνήσεων, ακολουθώντας τις κατευθύνσεις του ΟΟΣΑ και τις «καλές πρακτικές» άλλων χωρών είναι να αντιστραφεί η αναλογία των μαθητών και μαθητριών που φοιτούν στα γενικά και τα επαγγελματικά λύκεια, υπέρ των τελευταίων.

Το νομοσχέδιο Κεραμέως επιφυλάσσει ακόμα περισσότερες δυνατότητες για τα παιδιά, εκείνα που για λόγους ταξικούς και κοινωνικούς πετάγονται έξω από το σύστημα της λυκειακής εκπαίδευσης. Θα έχουν πια την «ευκαιρία» να φοιτούν στις καινούριες Επαγγελματικές Σχολές Κατάρτισης (ΕΣΚ) αλλά και στις ΕΠΑΣ του ΟΑΕΔ αμέσως μετά το Γυμνάσιο. Οι σχολές αυτές θα παρέχουν πτυχίο ειδίκευσης επιπέδου 3, δηλαδή κατώτερο των ΕΠΑ.Λ και φυσικά τέτοιο που να εξασφαλίζει μικρότερη αμοιβή στους κατόχους του. Για τα ανήλικα παιδιά που φοιτούν στις ΕΣΚ προβλέπεται «πρόγραμμα μάθησης στον εργασιακό χώρο», δηλαδή πρακτική άσκηση, για την οποία προβλέπεται και «αμοιβή ή άλλου τύπου αποζημίωση». Αλήθεια, τι μπορεί να σημαίνει «άλλου τύπου αποζημίωση» για την εργασία των ανηλίκων σπουδαστών; Θα τους δίνουν κουπόνια ή ευχαριστήριες κάρτες; Άλλη μια δεξαμενή απλήρωτης εργασίας, εκτός από τη μαθητεία, για τους εργοδότες, ώστε να κάνουν τη δουλειά τους χωρίς να προσλαμβάνουν εργαζόμενους κι εργαζόμενες με μισθό και δικαιώματα.

Διαβάζοντας το νομοσχέδιο σταθήκαμε επίσης με ενδιαφέρον στη δυνατότητα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης/κατάρτισης στις ΕΣΚ. Τα παιδιά από την ηλικία των 15 ετών δεν χρειάζεται να έχουν την εμπειρία της δια ζώσης συλλογικής εκπαίδευσης μαζί με συνομηλίκους τους, αρκεί να παίρνουν εξ αποστάσεως τις γνώσεις που χρειάζονται ώστε να ξεζουμίζονται δια ζώσης και δωρεάν από τους εργοδότες. Άλλωστε, μας πληροφόρησαν με κάθε επισημότητα ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, που γενικεύτηκε με το πρόσχημα της πανδημίας, ήρθε για να μείνει.

Ενδιαφέρον είναι επίσης ότι ΕΣΚ μπορούν να ιδρυθούν από κάθε είδους νομικά πρόσωπα, από διάφορα Υπουργεία –μια που δεν πρόκειται για παιδεία- και βέβαια από ιδιώτες. Άλλη μια πολλά υποσχόμενη αγορά ανοίγει, προσφέροντας ευκαιρίες κέρδους σε αυτούς που ποτέ δεν χορταίνουν, με πελατεία τα παιδιά που το κράτος διώχνει με όλους τους τρόπους από το δημόσιο σχολείο.

Το νομοσχέδιο Κεραμέως ήρθε για να συνδέσει την επαγγελματική εκπαίδευση με την αγορά, σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Για να το διασφαλίσει αυτό, φτιάχνει επιτροπές που ρυθμίζουν όλα τα ζητήματα των δομών της επαγγελματικής εκπαίδευσης, νέων και παλιών, σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, στις οποίες θα συμμετέχουν εργοδοτικές οργανώσεις, φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, επιμελητήρια και εκπρόσωποι της ΓΣΕΕ. Ως προς αυτό το τελευταίο, οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες είμαστε ήσυχες και ήσυχοι ότι η συμμετοχή της πουλημένης ΓΣΕΕ, που δεν μπορεί να κηρύξει ούτε μια 24ωρη απεργία, θα διασφαλίσει τα ταξικά μας συμφέροντα. Είναι ξεκάθαρο ποιων τις ανάγκες και τις προτεραιότητες καλείται να ικανοποιεί η επαγγελματική εκπαίδευση. Σίγουρα όχι τις μορφωτικές ανάγκες των παιδιών που φοιτούν σε αυτήν.

Το επιχείρημα της απορρόφησης από την αγορά εργασίας, που χρησιμοποιείται κατά κόρον, αφήνει απέξω τις ανάγκες και επιθυμίες ανηλίκων ακόμα μαθητών που ακόμα και αμέσως μετά το γυμνάσιο σπρώχνονται στην εργασία. Η αγορά σίγουρα δεν ενδιαφέρεται για το τι θέλει να γίνει το κάθε παιδί αλλά κατευθύνει και σε μη βιώσιμες λύσεις αναπαράγοντας αποτυχημένα παραγωγικά μοντέλα. Μετά το γυμνάσιο αν δεν παίρνεις τα γράμματα μπορείς να ακολουθήσεις ένα επάγγελμα που επιλέχτηκε για σένα από την αγορά. Για παράδειγμα, αν μένεις στην Κρήτη έχει προαποφασιστεί η “επιλογή” να είναι τα τουριστικά. Οι “μελέτες” αυτό δείχνουν, κι ας έμεινε κόσμος που εργάζεται στον τουρισμό στην ανεργία λόγω πανδημίας κι ας λείπουν χέρια για την συγκομιδή. Δεν “φοριέται” ο πρωτογενής τομέας, η αγορά αποφασίζει. Ο επαγγελματικός χάρτης, κατά Κεραμέως, συμπληρώνεται με θεματικές σπουδές που θα αφορούν για τη Δυτική Μακεδονία τον τομέα της ενέργειας, για τη Θεσσαλία τον πρωτογενή τομέα, για την Κεντρική Μακεδονία τον τομέα Υγείας και Πρόνοιας, για την Αττική τις Φυσικές Επιστήμες και Τεχνολογία (STEM). 

Τέλος, μια και έχουμε κυβέρνηση των αρίστων, δε θα μπορούσε να λείπει από το νομοσχέδιο η ίδρυση πρότυπων ΕΠΑ.Λ και ΕΠΑ.Σ, τόσο κρατικών όσο και άλλων, που ανήκουν σε νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που δεν χρηματοδοτούνται από δημόσιους πόρους. Αφήστε τη φαντασία σας ελεύθερη να σκεφτεί ιδέες ως προς το ποιοι θα μπορούσαν να ιδρύσουν πρότυπα επαγγελματικά λύκεια και σχολές και με τι στοχεύσεις. Μάλιστα στα πρότυπα αυτά ΕΠΑΛ η φοίτηση θα είναι 4ήμερη μιας και την 5η ημέρα τα παιδιά θα πρέπει ιδανικά να εργάζονται κάνοντας την πρακτική τους.

Η δική μας θέση σε όλα αυτά είναι ότι, με τα μέσα που διαθέτουμε, στεκόμαστε απέναντι στο νέο νομοσχέδιο και σε κάθε απόπειρα περαιτέρω υποβάθμισης του μορφωτικού χαρακτήρα της επαγγελματικής εκπαίδευσης. Είμαστε σταθερά υπέρ του ενιαίου χαρακτήρα της εκπαίδευσης, γενικής και τεχνικής, σε σχολεία που προσφέρουν στα παιδιά γνώσεις από όλα τα πεδία, χωρίς να διαχωρίζουν τους μαθητές και τις μαθήτριες με πρόσχημα τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες τους. Επειδή θεωρούμε ότι η διάκριση και η αξιολογική κατάταξη μεταξύ πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας είναι πλασματική και άχρηστη. Εξυπηρετεί μόνο τη διαιώνιση των ταξικών ανισοτήτων όπως διαμορφώθηκαν στην αστική κοινωνία και θα εκλείψει στην κοινωνία που ονειρευόμαστε. Ως τότε είμαστε εδώ για να στεκόμαστε απέναντι στα σχέδιά τους να κάνουν την αγορά ρυθμιστή του χαρακτήρα της εκπαίδευσης και να διώχνουν τους ανήλικους μαθητές και τις μαθήτριές μας έξω από το σχολείο, στα κάτεργα της απλήρωτης εργασίας, χωρίς δικαιώματα και προοπτική. Θα μας βρίσκουν διαρκώς μπροστά τους.

ΕΣΕ Εκπαίδευσης